Na temat ogrodów w stylu zen można znaleźć wiele sprzecznych opinii – jedni twierdzą, że trudno go utrzymać, inni –wręcz przeciwnie. Jak to jest z japońskimi ogrodami? Czym są klasyczne przestrzenie zen, a czym wzorowane na nich ogrody zachodnie? Czy łatwo założyć i utrzymać ogród w stylu zen? Sprawdź, czytając poniższy tekst!
Czym jest oryginalny ogród zen?
Japoński ogród zen, w oryginale ogród suchego krajobrazu karesansui (枯山水) lub ogród kamienny sekitei (石庭), to charakterystyczny dla Kraju Kwitnącej Wiśni sposób aranżacji przestrzeni. Wywodzi się z tradycji i spotkać można go najczęściej przy świątyni czy klasztorze. Ogród karesansui odznacza się kilkoma charakterystycznymi cechami, wśród których wymienia się przede wszystkim:
- niewielkie rozmiary;
- ograniczenie przestrzeni wysokim murem lub budynkami (albo częściowo budynkami, częściowo murem);
- staranną kompozycję (nic nie pozostawia się przypadkowi);
- dominację skał, kamieni, żwirów i piasku nad roślinnością (niekiedy nie ma jej wcale);
- brak typowych trawników – zastępuje się je ewentualnie mchami;
- brak elementów wodnych – wodę zastępuje grabienie piasku lub żwiru w taki sposób, żeby ją naśladował (piasek imituje zmarszczki na wodzie).
Klasyczne ogrody karesansui powstały w świątyniach buddyzmu zen w Kioto w okresie Muromachi. Miały odzwierciedlać istotę natury, a nie stanowić jej reprezentację. Służyły jako pomoc w medytacji nad prawdziwym sensem istnienia, dlatego zwykle planowano je w taki sposób, żeby kontemplowano je ze ściśle wyznaczonego miejsca na zewnątrz kompozycji. Tym miejscem był najczęściej ganek najważniejszego budynku świątyni czy klasztoru, w którym rezydował główny mnich.
Współczesne ogrody zen – luźna interpretacja buddyjskiej filozofii
Współczesne ogrody zen, które można zobaczyć w Europie czy Stanach Zjednoczonych stanowią jedynie nawiązanie do japońskiej tradycji i różnią się od tych klasycznych dość znacznie. Przede wszystkim dużo więcej jest w nich roślin, ponieważ nie służą medytacji i kontemplacji, a raczej wypoczynkowi. Kultura zachodnia oczekuje od ogrodu różnorodności i dopuszcza znacznie więcej naturalnych linii, nieregularności i braku powtarzalności, niż są w stanie tolerować klasyczne ogrody zen przy japońskich świątyniach.
Niektóre cechy karesansui zostają jednak zachowane, dzięki czemu można łatwo zidentyfikować ten typ ogrodu. Są to przede wszystkim:
- skalne formy, kamienie i żwir jako elementy dominujące w krajobrazie;
- stosunkowo niewielka ilość roślinności;
- uporządkowanie.
Ogród zen jest zawsze dobrze zaplanowany, nie ma w nim miejsca na zbędne elementy, ani przypadkowych roślin. Cechuje go monochromatyczność kolorów – nie znajdziesz w ogrodzie zen rabat kwiatowych, użytecznych ziół, przypraw ani bujnej, wielobarwnej roślinności.
Kiedy warto zdecydować się na ogród zen?
Minimalistyczny ogród zen kusi swoją prostotą tych wszystkich, którzy nie lubią prac przy uprawie roślin, nie mają czasu zajmować się pielęgnacją typowego ogrodu, albo nie potrafią tego robić. Pozornie, aranżacja przestrzeni w stylu zen wydaje się nie wymagać wiele pracy. Warto jednak wiedzieć, że samodzielne założenie karesansui nie jest łatwe, dlatego jeśli podobają się nam ogrody zen i nie chcemy w przyszłości poświęcać tej przestrzeni wiele pracy i czasu, dobrze jest zdecydować się na usługę doświadczonego ogrodnika. Jego zadaniem będzie zaprowadzenie ogrodu przy uwzględnieniu naszej niechęci do pracy w nim oraz brak niezbędnych umiejętności.
Sama pielęgnacja dobrze zaprowadzonego i zagospodarowanego ogrodu w stylu zen nie jest skomplikowana, zwłaszcza jeśli nie podchodzimy do kształtowania roślin z japońskim pietyzmem, wykazując tolerancję dla poczynań matki natury. Nawet jednak flizelina ułożona pod płaszczyznami wysypanymi kamykami nie uchroni nas przed pieleniem (nie tak jednak częstym i uciążliwym jak w przypadku grządek kwiatowych czy warzywnych), a troskliwie dobrane pod względem niskich wymagań rośliny też od czasu do czasu potrzebują przycięcia czy nawożenia.
Mimo to, ogród zen jest dobrym rozwiązaniem, zwłaszcza na stosunkowo niewielkich przestrzeniach i sprawdza się, jeśli nie chcesz poświęcać roślinom wiele czasu. Może być także ciekawym doświadczeniem dla bardziej zaawansowanych miłośników ogrodnictwa – więcej praktycznych wskazówek o tym, jak założyć ogród japoński znajdziesz w tekście „Co zamiast trawnika w ogrodzie?”, w którym piszemy m. in. o wykorzystaniu grubych żwirów i drobnych kamieni w przydomowych ogrodach.
