Edukacja zdalna nie jest niczym nowym, ale dopiero w sytuacji zawieszenia zajęć szkolnych w Polsce została wprowadzona na masową skalę. Bez przygotowania. Istnieją jednak standardy wypracowane wcześniej oraz różne rozwiązania pasujące do obecnych warunków. Jak sobie radzić? Jak odciążyć siebie, dziecko i nauczyciela, a jednocześnie dochować ocenianych obowiązków?
Szkoły w Polsce musiały szybko dostosować się do nowych warunków, posiadając niewiele narzędzi do masowej pracy zdalnej. Zarówno rodzice, jak i nauczyciele narzekają i mają wiele problemów. Brak możliwości zorganizowania takiej nauki w domu, kiedy rodzice również pracują w systemie zdalnym. Brak sprzętu zarówno u edukatorów, jak i uczniów. Słaba przepustowość łączy internetowych. Przeciążenia serwerów.
Edukacja zdalna – wypracowane rozwiązania
Edukacja na odległość, czyli D-learning lub dLearning (z ang. distance learning), to metoda uczenia się polegająca na odseparowaniu nauczyciela od ucznia oraz ucznia od grupy uczących się. Nie jest to edukacja domowa, ale może tę formę wspierać. Początkowo popularne było kształcenie korespondencyjne (od połowy XVIII wieku). Obecnie, dzięki rozwojowi technologii, na znaczeniu zyskują różne rodzaje e-lerningu, w których mamy szeroki wachlarz możliwości korzystania z wiedzy mentora – od webinariów po kursy z zaplanowanym rozkładem materiałów. Dostępne stało się prowadzenie lekcji synchronicznych z wykorzystaniem tekstu, dźwięku oraz obrazu. Inne, nieco pośrednie, ale nadal popularne formy d-learningu wykorzystują środki masowego przekazu. Na wyróżnienie zasługują tu projekty edutainment (edukacji rozrywkowej), jak portale z grami edukacyjnymi, edukacyjne programy telewizyjne (np. serie National Geographic, Ulica Sezamkowa) czy edukacyjne słuchowiska radiowe (np. serie BBC).
Wśród państw, które musiały podjąć edukację zdalną, pionierem była Australia, gdzie ze względu na odległości do przemierzenia uczniowie często dobywają wiedzę pod nadzorem nauczyciela, ale pozostając w domu.
Z czego korzystać, ucząc się zdalnie?
Wiadomo, że podczas nauki w domu sam podręcznik to zdecydowanie za mało. Pomaga on zaplanować rozkład materiału, ale każdy inaczej przyswaja wiedzę, zatem potrzebne są dodatkowe pomoce. Dla jednych będą to encyklopedie, opracowane przez grono pasjonatów-naukowców, zawierające rzetelną wiedzę. Innym przydadzą się wizualizacje, doświadczenia i schematy. Jeszcze inni sięgną po nagrane wykłady lub nawiążą współpracę z nauczycielem online. Wartościowe są także pomoce w formie tablic, zabawek edukacyjnych (zestawy małego chemika, technika, biologa, zoologa), modeli (globus, budowa kwiatów, szkielety zwierząt), prostych akcesoriów dla pasjonatów danej dziedziny. Z tego typu pomocą naprawdę każdy może wiele się nauczyć (jeśli nie posiada wrodzonych dysfunkcji i nie potrzebuje kształcenia specjalnego).
Niezwykle ważne przy tym są ćwiczenia pokazujące, jak wykorzystać wiedzę w praktyce i pozwalające ją utrwalić. I tu również sięgnąć można po tradycyjne metody (praktyczne działania lub drukowane ćwiczenia), jak i materiały wirtualne (różne serwisy proponujące ćwiczenia i gry). Istotne jest przy tym, aby wykonane zadania czy zaawansowane projekty ktoś ocenił. I tu ponownie niezbędny jest kontakt z nauczycielem specjalistą. Czas reakcji na pytania ucznia bywa ważny zarówno w edukacji synchronicznej, jak i asynchronicznej. Za sprawą poczty elektronicznej i różnych forów dyskusyjnych już dawno możliwe stało szybkie reagowanie na pytania i problemy uczestników kursów. Popularną opcją jest także podawanie kursantom numeru telefonu, pod którym – w określonych godzinach – czeka osoba służąca wsparciem w nauce.
Jak zorganizować naukę zdalną?
Oprócz metod zdalnego nauczania wybranych przez szkoły i nauczycieli, można i warto posiłkować się formami opracowywanymi przez lata i sprawdzonymi. Szczególnie kiedy rodzice nie posiadają możliwości i wiedzy, aby w każdej dziedzinie wesprzeć swoje dzieci. Można zaplanować naukę w taki sposób, by przy ograniczonym dostępie do urządzeń każdy mógł wykonywać swoje zadania. Niestety w trudniejsze sytuacji są rodzice dzieci wymagających kształcenia specjalnego, im bowiem należy poświęcać 100% uwagi.
Kilka porad:
- Jeśli przyjęte przez szkołę rozwiązania na to pozwalają, warto pokazy internetowe danego zagadnienie robić wieczorem, nawet rodzinnie. Z kolei doświadczenia wystarczy wykonać raz w tygodniu w przerwie w pracy lub w weekend, kiedy życie zawodowe staje się luźniejsze. Przy kilkorgu dzieci będzie to z korzyścią dla wszystkich.
- Aby puścić dziecku nagranie online z danego zagadnienia, czy to prezentację, czy film na YouTubie, wystarczy smartfon. Przy czym nasz uczeń wcale nie musi dostawać go do ręki na wiele godzin, a tylko na czas wymagany do zapoznania się z materiałem.
- Jeśli chodzi o codzienne przećwiczenie poznawanych zagadnień, idealną sytuacją jest, kiedy rodzic udostępnia dziecku komputer na 1 godzinę, aby wykonało ono niezbędne ćwiczenia online (jeśli takie są zadane). Najlepszy jest czas około południa. W tych godzinach warto zaplanować sobie przerwę na inne czynności, np. przygotowanie obiadu. Naturalnie należy jednocześnie nadzorować ucznia, aby nie rozpraszał się na zbędnych treściach.
- Jeśli udostępnienie komputera nie jest jednak możliwe, można wybrane karty ćwiczeń drukować. Nie zapominajmy, że nauczyciele najczęściej zadają pracę w oparciu o podręcznik i dostępne ćwiczenia, a materiały internetowe mają charakter uzupełniający.
- Dzieci należy rozliczać z czasu przed komputerem, tabletem czy smartfonem – czyli weryfikować, jakie strony odwiedziło i odwiedza, czy wykonało zadania, co zapamiętało, czy to wystarczyło, czy nie potrzebna mu pomoc.
- Nie wyręczamy jednak dziecka w nauce, nie podsuwamy gotowych rozwiązań, ale sugerujemy możliwe lub pokazujemy sposoby na ich znalezienie. To dobry moment, aby nauczyć je samodzielności, zdobywania wiedzy i samodyscypliny.
Weryfikacja wiedzy i sprawdzanie pracy domowej odbywa się już w uzgodnieniu z nauczycielem, chociaż to dyrektor szkoły ma obowiązek ustalić zasady oceniania. I tu wielu wychodzi naprzeciw potrzebom swoich kursantów. Wystarczy uprzedzić o trudnościach i zaproponować rozwiązania. Nauczyciele mogą korzystać z korespondencji mailowej, form czatów, komunikatorów, MMS-ów, a także kwizów i testów online.
Które portale wspierające naukę w domu?
Wspierając edukację zdalną w domu portalami internetowymi, warto zacząć od portali wspieranych przez Ministerstwo Edukacji – nie rozminiemy się wówczas z podstawą programową i założeniami edukacyjnymi. Opracowane zostały one we współpracy z Ministerstwem Cyfryzacji, Zespołem GovTech Polska i instytucjami publicznymi. Pozostałe strony to doskonałe uzupełnienia oraz opcje rozszerzenia wiedzy – bo jest jej jeszcze wiele poza podstawą.
Polecane przez MEN:
- pl,
- pl/zdalnelekcje,
- podręcznik internetowy „Włącz Polskę”,
- strona Centralnej Komisji Egzaminacyjnej,
- portale edukacyjne Instytutu Pamięci Narodowej, Telewizji Polskiej, Polskiego Radia,
- Przystanek Historia Centrum Edukacyjne Instytutu Pamięci Narodowej,
- Serwis Polskie Radio Dzieciom,
- strona Krajowego Biura Programu eTwinning,
- serwis Ninateka,
- serwis Muzykoteka Szkolna,
- gov.pl,
- platforma e-learningowa Khan Academy,
- Biblioteka Cyfrowa Ośrodka Rozwoju Edukacji,
- Biblioteka Cyfrowa Polona.
Warto oprócz tego zajrzeć na strony wydawnictw, z których posiadamy podręczniki. Tam również otrzymujemy dostęp do materiałów pomocniczych oraz wskazówki na temat nauczania zdalnego.
Jak podkreśla MEN: „Nauczanie zdalne może więc mieć różną formę, musi jednak uwzględniać możliwości (psychofizyczne i techniczne) wszystkich uczestników tego procesu, czyli szkoły (nauczycieli) oraz uczniów (i ich rodziców). Należy pamiętać o zasadzie równego dostępu i równego traktowania!”
Edukacja zdalna posiada też wiele plusów – uczy samodzielności i samodzielnego rozwiązywania napotykanych problemów, optymalnego wyszukiwania informacji oraz niezwykle istotnych: samodyscypliny i dobrej organizacji czasu. Pozytywnie wpływa też wytrwałość ucznia, kierunkując jego zainteresowania i wspierając potrzeby.
